Negligensia inkonsiente pa motibu di strès

Den e pelíkula akí nos ta para ketu na negligensia kousá pa motibu di strès finansiero. E pareha ta papia tokante kon ta bai logra yega fin di luna. Nan no ta logra sali afó i por wak e strès den ámbos kara. 

E yu mas hóben di e pareha a kue un skèr i su ruman muhé un tiki mas grandi ta trata na spièrta su mama, pero esei no ta logra. E mama ta pusha e mucha un banda, pasobra e kier tene su atenshon na e kombersashon. Ta logra kontrolá e situashon sin ku nada pasa di bèrdat, pero ku doló mester konstatá ku e mama simplemente no tin espasio pa okupá su mes ku su yunan. E ta bisa su yu muhé: “Dikon bo no a spièrta mi mas tempran?”. Su yu muhé chikitu a trata si di hasi esei, pero e no a kapt’é. Ta un situashon komprendibel tòg? Dje forma ei, pa motibu di sirkunstansianan difísil, sin ku ta bo intenshon, bo por drenta e hanchi di negligensia.

Finansieramente den pèrtá. Kiko e ta hasi ku bo?

E impakto ta grandi i tin bia tin por balot’é. Si tur dia bo tin ku atendé ku e pregunta si bo ta bai logra tene bo kabes riba awa, esei ta sòru pa un serie di reakshon tantu mental komo físiko. Bo no ta logra mantené kòntròl mas riba bo bida. Bo ta haña problema di vishon di tùnel i bo ta tuma akshonnan deskabeyá. Físikamente tambe hopi kos ta sosodé. Si e strès persistí durante hopi tempu, bo kurpa ta keda produsí hormonanan di strès, esei no ta un situashon saludabel. Bo ta ménos kapas na pensa kon pa solushoná problemanan, di manera ku ta difísil pa bo sali for di e situashon riba bo mes. E ora ei ayudo ta nesesario.

‘Bo kapasidat pa atendé problema- òf asuntunan ta bira konsiderablemente ménos rte. Bo ta haña molèster di vishon di tùnel i por pensa solamente riba solushonnan pa korto plaso.’

Kibra ku bèrgwensa òf orguyo

Ta difísil pa laga mundu eksterior mira ku kos no ta bai bon. Ta eksistí bèrgwensa òf ta difísil pa pone orguyo un banda. Pidimentu di ayudo tin bes ta duna bo e heful ku e ta afektá bo balor propio. P’esei ta fingi un tempu largu pa mundu eksterior ku tur kos ta na òrdu, pero mayoria bes esei ta resultá den un sírkulo visioso. Trata na mustra e parti eksterior ku kos ta bai bon, ta kosta energia.

Sa sosodé tambe ku hende ta pensa ku nan no ta digno pa pidi yudansa, òf nan ta haña ku nan mes mester solushoná nan problemanan. Òf nan ta kansá ku tantu nan besindario komo organisashonnan di yudansa ta mete. Ta pidi un fiansa òf un forskòt riba salario, pero esakinan ta solushonnan riba korto plaso ku ta sòru pa finalmente e kaminda pa sali for di problema bira mas largu.

Yudansa di parti di e ret sosial òf ayudo di Sentro pa Hubentut i Famia

Buska solushonnan den bo ret sosial por ofresé ayudo di un forma ku ta fásil aksesibel. Ora hende mèldu nan mes serka Sentro pa Hubentut i Famia nan ta hasi meskos. Nan ta tuma e guia riba nan pa huntu buska ayudo den propio besindario òf pa hasi esaki mas transparente. Si kos ta pèrtá finansieramente por wak e ora ei por ehèmpel si pa medio di ‘carpool’ por ekonomisá riba gasolin. Si bo sa por ehèmpel ku e bisiña tambe ta sali kas na mes momento pa hiba su yunan skol, kisas e ora ei por hasi palabrashonnan ken ta kore riba ki dia. Òf otro ehèmpel ta e yudansa ku ta ofresé den e pelíkula kòrtiku. E ta algu chikitu, pero kada kuminda ku no ta kosta plaka ta trese un tiki alivio. E tipo di palabrashonnan simpel akí òf ayudo ofresé ta sòru pa kontakto direkto i ta saka hende for di nan isolashon.

‘Lèn riba e ret sosial ta kibra e isolashon i esei ta komienso di kiebro ku e sírkulo visioso’

P’esei e ayudo ku Sentro pa Hubentut i Famia ta ofresé ta na midí. Kada situashon ta otro i pa kada famia ta wak unda tin posibilidat pa solushoná e situashon problemátiko.

Onbewuste verwaarlozing door stress

Paketenan di kuminda i buskamentu di trabou

Tin bes e situashonnan ta asina agudo ku mester di mas ayudo ku solamente ayudo di e ret sosial. E ora ei ta mèldu e hendenan serka e organisashon kristian Adra. No ta tur hende ta bin na remarke pa e sosten akí. Si bo pasa e ‘screening’ e ora ei ta suministrá un pakete di kuminda tres luna largu. Ta duna lès den trahamentu di presupuesto, pero tambe kon mester prepará e kuminda den e pakete. Entretantu ta ferwagt ku hendenan ta inskribí nan mes na e Plenchi di Labor di entidat públiko. 

Gobièrnu tambe ta ofresé medidanan di apoyo

Artíkulonan di skol
Mayornan ku tin yu ku ta bai enseñansa avansá, ku un entrada konhunto ku no ta surpasá $ 1.250,- pa luna, por entregá un petishon serka e unidat di SZW pa un pakete eskolar. E pakete ta konsistí di bònnan pa unifòrm di skol, sapatu, buki, material pa skirbi, etc. Si bo yu ta bai enseñansa básiko, e ora ei bo por akudí serka entidat públiko https://papiamentu.rijksdienstcn.com/asuntunan-sosial-i-labor/onderstant/onderstant-spesial/artikulo-di-skol


Kompensashon pa yu
Kompensashon pa yu ta un suma mensual di 40 dòler. Na yanüari 2019 e montante akí ta subi bai na alrededor di 60 dòler pa luna. Tur mayor i mayor di kriansa ku yu den e edat di 0 te 18 aña tin derecho riba kompensashon pa yu, no ta importá kuantu nan salario ta. Por apliká pa esaki via  https://papiamentu.rijksdienstcn.com/asuntunan-sosial-i-labor/seguro-sosial/kompensashon-pa-yu


Ònderstant partikular
Tin tambe e ònderstant partikular. Esei ta pa personanan ku inesperá tin un gastu grandi i no por paga esaki. E kolaboradónan di ònderstant ta evaluá pa kada kaso si un persona tin derecho riba esaki. Por ehèmpel si bo frishidèr òf wasmashin kibra i bo no tin plaka pa kumpra un nobo. Òf si bo ta na estado, pero no tin plaka pa kumpra artíkulonan pa e beibi.

  • Onbewuste verwaarlozing door stress